Inleiding
Denken in een verbindend patroon.
Artes Sophiae is een kennisinstituut voor systeem dynamisch denken en werken. Centraal staat het ontwikkelen van een beeldmethode om kennis te managen. De kracht van deze methode ligt in het hanteerbaar maken van kennis door de essentie te ‘beelden’ in een open systeem model, dat uitgewerkt is in, wat we noemen, een grondpatroon.
Een open systeem model is een instrument om kennis te onderzoeken.
Als je aspecten van de werkelijkheid wilt onderzoeken, ontdek je een immens grote en niet meteen hanteerbare hoeveelheid data. Data die al wel of niet in allerlei samenhangen is gebracht. Een open systeem model probeert data dusdanig te ordenen en te structuren dat er mogelijke nieuwe te denken samenhangen oplichten, zodat het mogelijk wordt om kennis vanuit verschillende werkvelden met elkaar te verbinden en te integreren.
Een model is niet de werkelijkheid, maar is een mogelijkheid, een optiek, waarlangs die werkelijkheid onderzocht kan worden.
Bovenstaande alinea’s vormden de inleiding op het Theorieboek, zoals Hananja Borggreve, als oud student en later collega, het, 7 jaar geleden, heeft geredigeerd en aan mij ter verdere uitwerking heeft overgedragen. Haar noeste arbeid om, hetgeen ik spelenderwijs bij elkaar dacht en praktiseerde, in een meer uitgelijnd verband te plaatsen, dijde al doende uit tot een lengte van 180 A4 pagina’s. Zo een lange tekst op één webpagina leidde niet meteen tot een pro-actieve aanpak mijnerzijds, integendeel, het bleef zoals vernoemd, jarenlang op de de to do list staan. Met Vera Lotze als oud student en nu mede redacteur vond ik de moed om dit theorieboek opnieuw te onderwerpen aan een secure herlezing.
Aangezien, op en neer scrollend, al doende duidelijk werd dat zelfs wij, en wellicht ook een toekomstige lezer, het overzicht begonnen te verliezen, besloten Vera en ik om het gehele Theorieboek onder te brengen in een aantal, deels al door Hananja aangegeven hoofdstukken, zodat de stof in kleinere brokken leesbaar verdeeld kon worden. Zie daartoe in de rechterkolom de opbouw en indeling van dit theorie boek.
Daarmee kregen de door Hananja ingelaste herhalingen, vernoemd onder “Ter herinnering” een passender functie, aangezien je dan met betrekking tot de ingebrachte herhaling én niet hoeft terug te scrollen én ook niet hoeft terug te grijpen naar de eerdere uitleg, aangezien ze het inbracht, om het voortgaande betoog verder te kunnen nuanceren. Dat kan enerzijds leiden tot een hopelijk beter verstaan en begrijpen van wat ter berde wordt gebracht, maar het kan wellicht ook leiden tot een alweer en een gevoel van dat weten we al, maar pas op, herhaling doet in de beeldvorming deugd, hetgeen in de begripsvorming mogelijk kan irriteren.
In de loop der jaren, werkend aan systeem dynamiek, werd het spoor waarlangs ik geleid werd steeds duidelijker, aangezien alle ontwikkelingsepisoden als het ware ingegeven werden door middel van min of meer ’toevallige’ vondsten, die mij braaf doorwerkend deed beseffen, dat ik mij bevond op een eeuwenlang spoor, waarin de mensheid doende was, het vermogen om te beelden, meer en meer begon te zien als een inlichtend en of oplichtend denken in beelden, anders dan het kunnen denken in begrippen. Dat spoor is over de hele website in vele losse artikelen al doende onder woorden gebracht. Een spoor dat leidt van het aloude Chinese geschrift van “Het geheim van de gouden bloem” tot en met de fotonische orbitalen in dito fotonische kristalroosters, die de TU Twente op het spoor kwam.
Dit lange lichtspoor doorheen de tijd kent vele vele lichtende illustraties, waaronder die van Jakob Boehme en die van Giordano Bruno, die we elders uitgewerkt hebben. Maar al doende werd ook duidelijk dat de aanvankelijke tweedeling in Theoria en Praxis, analoog aan leren en werken, meer nuanceringen behoeft, zodat we ons bezigden met systematiek, methodiek en logiek, een andere drieledige indeling die we op de website aanbrachten. Bij het herijken van de vier kenvormen van Aristoteles, waarnaar we de vier kamers van de website hebben vernoemd, in deze Phronèsis, Technè, Sophia en Epstèmè (zie voor de uitleg van de termen en de functie ervan elders op de website) kwamen we met betrekking artes Epistèmè tot een herindeling en plaatsten de stichting op een aparte webpagina.
Evenwel verschoof ook de betekenis van het begrip theorie, m.b.t. haar functie te komen tot een verklarend, samenhangend en denkend geheel van ideeën ter fundering van het waarom. Aristoteles echter onderscheidde nog die vier kenvormen, enerzijds het oude weten samenhangend met Sophia (wijsheid) en Epistèmè (weten) en anderzijds het nieuwe kennen met phronèsis en technè.
Bij de herindeling van de betreffende uiteenzettingen waaronder die van het theorieboek aangaande systeem dynamiek vroegen we ons af of het wel een theorie in de gebruikelijke betekenis betrof. Immers theorie gaat terug op het Griekse Theoria, het vermogen tot schouwen, waarin begrip en beeld nog samengaan. Betreft het uitwerken van het grondpatroon als beeldinstrument wel een theorie in begrippelijke zin en of is het niet veel meer een uitleg van hoe het grondpatroon uitgewerkt en ingericht kon worden aan de hand van nader te omschrijven begrippen en functies in het grondpatroon als een beeldvorm en een wijze van denkend beelden.
Het zowel kunnen denken in synthetische beelden als het kunnen denken in analytische begrippen hebben we omschreven als de vrucht van het functionele paradigma, waarin zowel het begrippelijke analytische denken als het beeldende synthetische denken zich tot elkaar dienen te gaan verhouden. Dit samengaan wordt niet in het theorieboek uitgewerkt, noch wordt een theoretisch exposé beschreven over wat we onder systeem dynamiek verstaan, dat is elders op de website beschreven. Wat dan wel? Simpel of niet Hananja trachtte een simplex grondpatroon begrippelijk uiteen te leggen aan de hand van beeldlijnen en beeldvormen, die ik spelenderwijs van 1994 tm 2011, toepaste en ontwikkelde tijdens de colleges op de Hogeschool voor natuurgeneeswijzen in Arnhem.
Dat wat ik min of meer onbewust aan het ontwikkelen was, heeft zij als student en later als collega met mij, jarenlang, week na week, minutieus trachten uit te werken en heeft gebruik makend van mijn teksten en uitleg het ’theorieboek’ gecomponeerd en beschreven. De vrucht van al dat werk werd dan geschaard naast het leer en werk boek en kreeg zo aanvankelijk haar naam ’theorieboek’. Maar al doende, werkend op dat inlichtende en oplichtende spoor, begon het schemerend aan het daglicht te treden dat wat we deden in het verlengde lag van het aloude spoor van de wijsheid, die in het Grieks de naam draagt van Sophia. En zo kreeg, wellicht enigszins verwarrend en of juist samenhangend, dit geheel, waarin het grondpatroon als beeldinstrument wordt uiteengezet, haar tweede naam, vernoemd naar dat inlichtende en oplichtende spoor waarin het schouwen zowel beeldvormend als begripsvormend wordt uiteengelegd en of samengevoegd.
Het is aan de lezer-in ter beoordeling of het van wijsheid getuigt wanneer de ontologisch werkende analytische wetenschappen weer het aloude spoor van het mythisch werkende synthetische weten weet te verbinden in een functioneel denkend en werkend paradigmatische optiek. Zie elders de ecologische consequenties van een analytische aanpak waarin al het weten divergeert in lineaire discursieve verbanden en nauwelijks weet te convergeren in recursieve verbanden. Hier spreken we de hoop uit dat aloude wijsheid in symbolen verbeeld en vastgelegd en grond leggend voor het grondpatroon als beeldinstrument, evenzeer getuigend van diepe schouwende denkkracht, als visionaire wetenschappelijke vindingen heilzaam kunnen in en uitwerken, teneinde het functionele paradigma, zowel beeldend als begrippelijk te kunnen formateren t.b.v. een leven schenkende praxis.